Y lọc – Y Strainer được sử dụng trong hầu hết các hệ thống nhờ khả năng loại bỏ tạp chất, rác… khi dòng chảy đi qua. Thiết bị này rất cần thiết cho hệ thống đường ống, đảm bảo tạp chất bên trong không ảnh hưởng đến bất cứ thành phần nào ở hạ nguồn. Bài viết sau sẽ cung cấp thông tin về cấu tạo, nguyên lý hoạt động, ứng dụng cũng như cách lắp đặt Y Strainer.

Y lọc (Y Strainer) là gì?

Y lọc (Tên tiếng Anh: Y Strainer) là một trong các loại van công nghiệp thông dụng hiện nay. Ngoài tên gọi trên, thiết bị này còn được biết đến với những tên gọi khác như van lọc nước chữ y, van lọc y, y lọc nước, y lọc rác, bộ lọc chữ y…

Đúng như tên gọi, y lọc có hình dạng giống như chữ Y. Hai đầu của van sẽ được nối với đường ống, đầu còn lại được bịt kín hoàn toàn. Bên trong van chứa bộ lọc bằng thép không gỉ với khả năng giữ lại tạp chất, sỏi, đá, rác… có trong lưu chất.

Hiện nay, y lọc được sử dụng trong hầu hết các hệ thống đường ống truyền dẫn chất lỏng và khí. Với sự hỗ trợ của thiết bị này, lưu chất sẽ được lọc sạch, hạn chế tình trạng đóng cặn gây hư hỏng thiết bị.

Van lọc y thường được lắp đặt ở sát đầu vào của van giảm áp, van điều khiển, van cầu hoặc một số thiết bị khác. Dù không phải là van 1 chiều nhưng lọc y là bộ lọc 1 chiều nên khi lắp đặt, cần phải lắp đúng chiều mũi tên có trên thân van. Trường hợp lắp đặt không đúng cách sẽ khiến thiết bị không thể lọc rác, tạp chất có trong dòng chảy.

Tác dụng của van y lọc

Từ tên gọi có thể thấy được tác dụng chính của loại van này là lọc tạp chất. Trong một số môi trường, lưu chất có thể chứa nhiều cặn bẩn, sỏi, đá, rác… Tạp chất sẽ lắng đọng vào đường ống và các thiết bị bên trong hệ thống, theo thời gian dài sẽ gây ra hư hỏng, sự cố.

Để hạn chế tình trạng này, van y lọc thường được lắp đặt trước đầu vào của các thiết bị. Với thiết kế hình chữ Y và có lưới lọc bên trong, cặn bẩn, sỏi, đá, rác và các loại tạp chất sẽ được giữ lại.

Thông qua khả năng lọc tạp chất, van y lọc đem đến những tác dụng như sau:

• Đảm bảo độ sạch cho lưu chất bên trong hệ thống
• Bảo vệ đường ống, máy bơm, bẫy hơi, các loại van và thiết bị khác

Van y lọc vận hành hoàn toàn tự động, không tốn năng lượng và chi phí nhân công. Đây chắc chắn sẽ là giải pháp hoàn hảo cho hệ thống máy bơm, hệ thống hơi, hệ thống phòng cháy chữa cháy…

Cấu tạo của của van y lọc

Y Strainer là một trong những loại van công nghiệp có cấu tạo đơn giản nhất. Thiết bị này bao gồm 4 bộ phận chính:

1. Thân y lọc

Phần thân van có hình chữ Y được làm bằng nhiều chất liệu với kích cỡ khác nhau. Thân van bao gồm 3 đầu ống, trong đó 2 đầu ống sẽ được lắp đặt với hệ thống đường ống. Đầu còn lại (được gọi là bầu chứa rác) sẽ được bịt kín bằng nắp van để tránh rò rỉ lưu chất.

Thân van y lọc có hình dáng khá giống với van 1 chiều chữ Y. Trên thân sẽ có mũi tên để việc lắp đặt thiết bị trở nên đơn giản hơn.

2. Lưới lọc

Lưới lọc là bộ phần quan trọng của valve y lọc. Lưới lọc sẽ được lắp đặt ở phần ống còn lại và được thiết kế để có thể giữ tạp chất, rác, cặn bẩn… khi lưu chất đi qua. Do tiếp xúc trực tiếp với lưu chất nên phần lưới lọc thường sẽ được làm bằng inox không gỉ.

Hiện nay trên thị trường có 2 loại lưới lọc chính:

• Lưới lọc đan: Là dạng lưới lọc sử dụng các sợi inox đan vào nhau để tạo thành bộ lọc. Ưu điểm của loại lưới lọc này là kích thước nhỏ đến 0.07mm nên có thể giữ lại mọi cặn bẩn, rác, tạp chất ở bầu chứa rác.
• Lưới lọc đục lỗ: Lưới lọc đục lỗ sử dụng miếng inox dẹt đục lỗ và cuộn tròn lại tương ứng với kích thước của bầu chứa rác. Với loại này, lỗ thường có hình tròn thay vì hình vuông và kích thước lớn hơn, dao động từ 0.8 – 3.2mm.

3. Nắp lọc y

Nắp lọc y được sử dụng để bịt kín bầu chứa rác của y lọc. Nắp bịt được cố định bằng các bu-lông nên có thể tháo ra một cách dễ dàng. Định kỳ 2 – 3 tháng hoặc 6 tháng, nắp bịt sẽ được mở ra để làm sạch cặn bẩn bám bên trong lưới lọc và bầu chứa rác.

4. Gioăng làm kín

Tương tự như các loại van khác, van y lọc cũng được chống rò rỉ bằng gioăng làm kín. Bộ phận này được đặt giữa thân van và nắp van. Chất liệu thường dùng là cao su EPDM và Teflon PTFE với độ đàn hồi cao.

Nguyên lý hoạt động

Lọc y có nguyên lý vận động rất đơn giản. Sau khi được lắp đặt đúng chiều, lưu chất khi đi qua van sẽ được lọc sạch bằng bộ phận lưới lọc bên trong. Lưới lọc có nhiều khoảng trống đủ để giúp lưu chất đi qua dễ dàng và chỉ giữ lại cát, rác, tạp chất trong bầu chứa rác.

Với thiết kế vô cùng đơn giản, y lọc có thể vận hành tự động mà không cần phải sử dụng sức người hay nguồn điện. Hơn nữa, cấu tạo này cũng giúp thiết bị hoạt động ổn định, tránh hư hỏng.

Tuy nhiên, bầu chứa rác của y lọc bị giới hạn về không gian nên sau một thời gian sử dụng, cần phải tháo nắp bịt để vệ sinh lưới lọc bên trong. Quá trình vệ sinh, bảo trì, bảo dưỡng thiết bị này cũng đơn giản hơn rất nhiều so với các loại van khác.

Phân loại các loại van y lọc hiện nay

Nếu như van cổng, van bướm… có nhiều chủng loại thì van y lọc gần như chỉ có một cấu tạo duy nhất. Chính vì vậy, loại van này chủ yếu được phân loại dựa trên chất liệu, xuất xứ và phương thức kết nối.

1. Phân loại theo chất liệu

Ngoại trừ phần lưới lọc được làm inox không gỉ, thân van và những bộ phận khác có thể được làm bằng nhiều chất liệu khác nhau. Dựa vào chất liệu sản xuất, bộ lọc chữ y được chia thành các loại như sau:

• Y lọc gang: Gang là chất liệu phổ biến nhất được sử dụng trong sản xuất các loại van công nghiệp. Lọc y có thể được làm từ gang cầu, gang dẻo, gang xám… Ưu điểm của chất liệu này là có tính đúc tốt, dễ vào khuôn, khả năng chịu mài mòn, chịu nén, tải trọng tốt và quan trọng nhất là giá thành rẻ.
• Y lọc inox: Lọc y inox có giá thành cao hơn so với các chất liệu khác. Van có thể được làm bằng inox 201, 316 hoặc 304. Ưu điểm của inox là khả năng chống ăn mòn, chịu nhiệt tốt, bề mặt bóng nhẵn hạn chế tích tụ cặn bẩn. Do giá thành cao nên loại y lọc này chỉ được dùng trong nhà máy sản xuất dược phẩm, đồ uống, thực phẩm và hóa chất.
• Y lọc đồng: Tương tự như inox, đồng là chất liệu có giá thành cao. Với ưu điểm khả năng mềm dẻo tốt, y lọc đồng thường được sử dụng cho những đường ống có kích thước nhỏ. Bên cạnh đó, đồng cũng có khả năng chống ăn mòn tốt nên được dùng nhiều trong môi trường nước mặn hoặc hệ thống nước sinh hoạt.
• Y lọc nhựa: Y lọc nhựa chủ yếu được dùng trong hệ thống dân dụng. Thiết bị này được sản xuất từ nhựa CPVC, PVC, UPVC… với ưu điểm là nhẹ, dễ vệ sinh và lắp đặt. Tuy nhiên, nhựa có khả năng chịu áp suất kém nên chỉ được dùng cho các đường ống có kích cỡ nhỏ.

2. Phân loại theo xuất xứ

Các nhà phân phối van công nghiệp thường phân loại y lọc theo xuất xứ để giúp khách hàng hình dung về chất lượng cũng như giá thành. Trên thị trường hiện tại đang có các sản phẩm y lọc đến từ nhiều quốc gia khác nhau, phổ biến như:

• Y lọc Hàn Quốc (YDK, Wonil, TGK)
• Y lọc Đài Loan (ShinYi)
• Y lọc Malaysia (ATZ, ARV, Arita, AUT)
• Y lọc Thổ Nhĩ Kỳ (KVS, KBV)
• Y lọc Việt Nam (Minh Hòa – Miha)
• Y lọc Trung Quốc

3. Phân loại theo kiểu kết nối

Ngoài 2 cách phân loại tên, Y Strainer còn được phân loại theo phương thức kết nối. Cách phân loại này sẽ giúp khách hàng dễ dàng chọn được thiết bị phù hợp với kích thước đường ống cũng như áp suất hệ thống.

• Y lọc ren: Y lọc ren kết nối với đường ống thông qua các vòng ren ở đầu vào và đầu ra. Ưu điểm của dạng kết nối này là lắp đặt nhanh chóng, dễ dàng. Tuy nhiên, vòng ren không có độ chắc chắn cao nên chỉ phù hợp với những đường ống nhỏ (dưới DN50) và các hệ thống có áp suất không quá lớn.
• Y lọc mặt bích: Với những đường ống có kích thước lớn, người ta sẽ dùng kết nối dạng bích (mặt bích). Mặt bích thường có hình tròn, dẹt và xung quanh có các lỗ nhỏ để bắt bu lông. Kết nối mặt bích có độ chắc chắn cao, phù hợp với những hệ thống có áp suất lớn.

Phân tích ưu nhược điểm của y lọc Y Strainer

Y Strainer gần như là thiết bị không thể thiếu trong các công trình dân dụng và công nghiệp. Hiểu rõ về ưu nhược điểm của thiết bị này sẽ giúp bạn lựa chọn được loại van phù hợp với từng hệ thống và vị trí lắp đặt:

Ưu điểm:

• Cấu tạo nhỏ gọn
• Vận hành ổn định và hoàn toàn tự động, tiết kiệm chi phí nhân công, năng lượng…
• Lắp đặt dễ dàng, công tác vệ sinh, bảo trì, bảo dưỡng thuận tiện…
• Kích thước, chất liệu đa dạng phù hợp với yêu cầu của mọi hệ thống
• Hiệu quả trong việc lọc tạp chất, gia tăng độ bền cho đường ống và các thiết bị khác trong hệ thống
• Van y lọc có tính linh hoạt cao có thể lắp đặt ở nhiều vị trí và sử dụng trong hầu hết mọi môi trường lưu chất
• Giá thành rẻ, tối ưu chi phí đầu tư

Nhược điểm:

• Không có khả năng lọc đất và các loại cát có kích thước quá nhỏ (<0.07mm)
• Van không dùng được cho lưu chất dạng đặc, dính, độ sệt cao
• Giảm lưu lượng, áp suất của lưu chất khi đi qua van

Ứng dụng của y lọc rác

Y lọc rác có tác dụng chính là lọc sạch tạp chất, cặn bẩn, đảm bảo độ sạch của lưu chất bên trong hệ thống. Với chức năng này, y lọc được ứng dụng rộng rãi trong nhiều hệ thống khác nhau:

• Hệ thống lọc dầu
• Hệ thống khai thác khoáng sản
• Hệ thống máy bơm
• Hệ thống thủy lực
• Hệ thống hơi nước
• Hệ thống phòng cháy chữa cháy
• Sử dụng trong động cơ diesel
• Hệ thống sản xuất nhiên liệu sinh học
• Hệ thống nồi hơi
• Sử dụng trong nhà máy sản xuất hóa chất, dược phẩm, mỹ phẩm
• Dùng trong nhà máy sản xuất nước ép, sản xuất bia, thực phẩm

Trên thực tế, van y lọc chủ yếu được dùng nhiều trong hệ thống chứa chất lỏng với hiệu quả lọc cát, sỏi vô cùng hiệu quả. Trong một số hệ thống hơi nước, thiết bị này vẫn được sử dụng nhờ có khả năng chịu được áp suất và nhiệt độ cao.

Hướng dẫn lắp đặt van y lọc đúng kỹ thuật

Y Strainer cần được lắp đặt đúng kỹ thuật để đảm bảo hiệu quả lọc bỏ tạp chất. Trên thân van luôn có chiều mũi tên để việc lắp đặt trở nên đơn giản hơn.

Hướng dẫn cách lắp đặt van y lọc:

• Trước tiên, cần xác định vị trí lắp van. Đảm bảo có đủ không gian lắp đặt, thuận tiện cho quá trình vệ sinh, bảo trì và bảo dưỡng về sau.
• Nên ưu tiên lắp đặt y lọc ở trước các loại van công nghiệp và vị trí ở thượng nguồn. Khi đặt ở những vị trí này, lưu chất sẽ được lọc sạch ngay từ ban đầu, hạn chế hư hỏng máy móc và hệ thống đường ống.
• Ngắt lưu chất và vệ sinh sạch sẽ bề mặt đường ống tiếp xúc với van.
• Trong trường hợp đường ống nằm ngang, lắp đặt sao cho phần bầu lọc nằm ở phía dưới. Chú ý lắp đặt đúng chiều mũi tên có trên thân van.
• Đối với đường ống thẳng, cần đảm bảo lắp đặt sao cho bầu lọc rác hướng xuống. Tương tự như đường ống nằm ngang, khi lắp vẫn cần lưu ý đúng chiều mũi tên.
• Khi sử dụng y lọc ren, nên tăng độ kín cho van bằng cách quấn băng tan ở đầu nối.
• Đối với y lọc mặt bích, cần đảm bảo mặt bích, van và kích thước đường ống phải có kích thước đồng nhất. Bên cạnh đó, phải sử dụng thêm gioăng đệm để tăng độ kín, hạn chế tình trạng rò rỉ.

Tiêu chí lựa chọn van y lọc

Tính linh hoạt của van y lọc đã được chứng minh trong ứng dụng thực tế. Tuy nhiên, để thiết bị này vận hành một cách tốt nhất, nên cân nhắc nhiều yếu tố trước khi lựa chọn.

Các tiêu chí lựa chọn y lọc:

• Nhiệt độ, áp suất của hệ thống
• Kích thước đường ống
• Kích thước của lưới lọc
• Chiều lắp đặt (chiều ngang hay chiều thẳng đứng)
• Lưu chất (dạng lỏng, khí hay dạng sệt, đặc)
• Vấn đề vệ sinh, bảo trì, bảo dưỡng về sau

Y lọc – Y Strainer là thiết bị quan trọng trong hệ thống công nghiệp. Với khả năng lọc sạch tạp chất, thiết bị này được sử dụng trong nhiều môi trường khác nhau như chất lỏng, hơi nước, khí… Hy vọng những thông tin trong bài viết đã giúp bạn đọc hiểu rõ về ưu nhược điểm, tác dụng, cấu tạo cũng như cách lắp đặt y lọc rác.